Hoe mensen ruimte ervaren, waarnemen en interpreteren verschilt. Door je in het ontwerpproces te focussen op de ruimtelijke ervaring staat de mens te allen tijde centraal.
In dit artikel meer over de ervaring en interpretatie van ruimte.
Allereerst is het goed om stil te staan bij het concept ‘ruimte’ en de totstandkoming van ruimte. In dit geval focussen we ons op publieke ruimten. Hoe mensen ruimte ervaren, waarnemen en interpreteren verschilt. We zijn ons namelijk niet altijd bewust van hoe ruimten door anderen gezien, gebruikt en herinnerd worden. Je kunt op verschillende manieren naar de totstandkoming van ruimte kijken.
De Franse socioloog, intellectueel en filosoof Henri Lefebvre stelde de vraag, hoe verklaren we de manier waarop ruimte wordt geproduceerd? Hij beschreef de ‘productie van ruimte’ als volgt:
1. De representatie van ruimte > Dit is de bedachte ruimte door professionals zoals stedenbouwers, (landschaps)architecten en ruimtelijk vormgevers. Het concept, vormgeving en individuele overtuigingen liggen hier ten grondslag.
2. De waargenomen ruimte > Hierbij gaat het over het menselijk gedrag in relatie tot ruimte. Het dagelijkse gebruik, de belevingen en de gevolgen van waarnemingen staan centraal.
3. De interpretatie van ruimte > Dit is de geleefde ruimte waarbij symboliek en waarde in de loop van tijd is ontstaan. De interpretatie van ruimte is persoonlijk. Het gaat over herinneringen, associaties en de betekenis van plekken voor mensen.
Je thuis voelen heeft ook te maken met de interpretatie van ruimte. Als een plek voelt als thuis dan betekent dit vaak dat de ruimtelijke ervaring positief is. Omschrijven hoe dat precies komt is lastig. Je thuis voelen is een existentieel gevoel (oost, west thuis best) en kent belangrijke eigenschappen zoals het gevoel van terugtrekken, veiligheid, controle en identiteit. De kunst is deze eigenschappen te vertalen naar een fysieke vorm om mensen aan te spreken en een prettig gevoel en verblijf te geven. Psychologie en ruimte zijn sterk verbonden.
Theatermakers (ook wel scenografen genoemd) kiezen voor een hele andere insteek. Zij passen theatervormgeving (scenografie) toe om een verhaal in een boeiende ruimtelijke ervaring tot stand te laten komen. Niet alleen in het theater maar ook op straat is scenografie een interessant vertrekpunt om een nieuwe ruimtelijke ervaring te laten ontstaan. De publieke ruimte kan vergeleken met een toneelomgeving. Een decor, scènes, licht, geluid en kostuums zorgen voor een unieke ervaring op betekenisloze plekken, een leeg podium.
De totstandkoming en verbetering van publieke ruimte is dus complex en vaak persoonlijk. Vanuit het thuisgevoel of met theaterogen kijken naar ruimten kan verfrissende interventies of ontwerpen opleveren. Interventies en ontwerpen die mensen of zichtbaar verrast, een direct warm gevoel, verbindt of een betekenisvolle herinnering oplevert.